Энэ хуулийн үзэл баримтлал болон төслийг 2002 оноос эхлэн санал болговч эрх мэдэлтэнгүүдэд ямар нэг эдийн ашиг өгөхгүй учир хаягдсаар өдийг хүрлээ. Ер нь Монгол улсад хэрэггүй, худал юм хийгээд байгаа юм болов уу гэсэн сэтгэгдэл ч төрдөг боллоо.

ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÀÞÓËÃYÉ ÁÀÉÄËÛÍ ÒÓÕÀÉ
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÈÉÍ ¯ÇÝË ÁÀÐÈÌÒËÀË

Íýã. Õóóëèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ
¿íäýñëýë, øààðäëàãà

Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí àñóóäàë íèéãìèéí îëîí ýðõ àøãèéã òýíöâýîæ¿¿ëýí çîõèöóóëàõ ÷óõàë õýðýãñýë ìºí. Îð÷èí ¿åèéí òîîöîîëîõ òåõíèê, ìýäýýëýë õîëáîîíû õýðýãñë¿¿ä àìüäðàëä íýâòýðñíýýð õóëãàé, çàëèëàí, òàãíóóë, äàëàéëãàí ñ¿ðä¿¿ëýõ ãýìò õýðã¿¿ä øèíý õýëáýðò îðæýý. Èíãýñíýýð ìýäýýëëèéã íóóöëàõ, õàìãààëàõ, ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæèò áàéäëûã õàíãàõ àñóóäëûã õóóëü÷ëàí çîõèöóóëàõ õýðýãöýý áèé áîëîîï áàéíà. Y¿íòýé õîëáîãäîí Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí òóõàé õóóëü áàòëàí ãàðãàõ ýðõ ç¿éí áîëîí ïðàêòèê øààðäëàãà ãàð÷ èðýýä áàéíà.

1.1. Ýðõ ç¿éí øààðäëàãà

Ìîíãîë óëñûí Ìýäýýëýë õîëáîîíû òåõíîëîãèéí 2010 îí õ¿ðòýë õºãæ¿¿ëýõ ¿çýë áàðèìòëàë, Ìýäýýëýë õîëáîîíû òåõíîëîãèéã õºãæ¿¿ëýõ äóíä õóãàöààíû ñòðàòåãè, ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºãºº, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºð, õóóëü òîãòîîìæèéã 2004 îí õ¿ðòýë áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ¿íäñýí ÷èãëýëä ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí òóõàé õóóëèéã áàòëàí ãàðãàõ, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí õºãæëèéã õóðäàñãàõ, ìýäýýëëèéã õàìãààëàõ, õýðýãëýýã íü õàíãàõ ýðõ ç¿éí îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ òàëààð òîäîðõîé çààëòóóä òóññàí þì.

Ãýâ÷ ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæ, õàíãàìæ, íýãäìýë áàéäàë, õàìãààëàëòûã çîõèöóóëñàí ýðõ ç¿éí ÿìàð íýã àêò áàéõã¿é, çºâõºí ìýäýýëëèéã íóóöëàõ àñóóäëûã çîõèöóóëñàí õóóëèóä ë ¿éë÷èëæ áàéíà. Ýíý íü Ìîíãîë Óëñûí Yíäñýí õóóëèàð áàòàëãààæóóëñàí èðãýíèé ýðõ ýðõ ÷ºëººã á¿ðýí õýðýãæ¿¿ëýõ, øèíæëýõ óõààí òåõíîëîãèéí äýâøèë, îþóíû ºì÷èéã õàìãààëàõ ñîíèðõëûã õºõ¿¿ëýí äýìæèõýä ÷èãëýñýí ìýäýýëëèéí õýâèéí õàðèëöààã á¿ðä¿¿ëýí, ìýäýýëýë õîëáîîíû òåõíîëîãèòîé óÿëäóóëàõ, ìýäýýëýë õîëáîîíû òåõíîëîãèéí äýä á¿òöèéã õàìãààëàõ øààðäëàãàòàé íèéöýõã¿é áàéíà.

Ìîíãîë óëñàä íýãýíò ¿¿ñýí áèé áîëæ, õýðýãæñýí áàíêíû ýëåêòðîí øèëæ¿¿ëýã, öàõèì êàðòûí ¿éë÷èëãýý, îíëàéí áàíê, èíòåðíåòýýð áàéãóóëäàã õóäàëäààíû ãýðýý, îíëàéí äýëã¿¿ð¿¿ä, ýëåêòðîí ãàðûí ¿ñãèéí ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò áàéõã¿éãýýñ ìýäýýëëèéí íèéãýì äýõ ò¿¿íèé ¿¿ðýã ðîëèéã ¿íýëýõã¿é, ººðèéíõ íü çîðãîíä õàÿñíààñ ýëäýâ ãýìò õýðýã, ýðõ ç¿éí çºð÷èë, çàëèëàí ìýõëýëò, àøèãëàë ãàðàõ àþóëòàé, îëîí ò¿ìíèé ìýäëýãèéí ò¿âøèí äýýøëýõã¿é, õýðýãëýý íýìýãäýõã¿é, ¿éë÷ëýã÷ áàéãóóëëàãóóä ìîíîïîëü ¿¿ñãýõ, äóðààð àâèðëàõ, ç¿é áóñ ¿éëäýë õèéõ ìàãàäëàë ºíäºðòýé áàéíà. 

Ìîíãîë Óëñàä ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä ó÷ðóóëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñèéã òîäîðõîéëîîã¿é, êîìïüþòåðèéí ìýäýýëëèéí ýñðýã ýëäýâ ãýìò õàëäëàãûã “Ýð¿¿ãèéí õóóëü”-èéí äºðºâõºí çààëòààð çîõèöóóëæ áàéãàà íü ¿íýõýýð õàíãàëòã¿é áàéíà.

Ãýâ÷ äýýðõ õóóëèóäàä îðñîí çîõèöóóëàëò íü äóòìàã, åðºíõèé øèíæòýé ó÷ðààñ ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë, êîìïüþòåðèéí ìýäýýëëèéí ýñðýã ãýìò õàëäëàãóóäûã á¿ðýí çîõèöóóëàõàä äóòàãäàëòàé, çàðèì òàëààð õýðýãæèõ áîëîìæã¿é áàéãàà áîëíî.

Ìîíãîë óëñûí Ìýäýýëýë, õîëáîîíû òåõíîëîãèéí õºãæëèéí ºíººãèéí õóðäàö, ìýäýýëëèéí õàðèëöààíä ó÷èð÷ áóé ýëäýâ ãýìò õàëäëàãûí óëìààñ á¿õ íèéòèéã òýãø ýðõòýéãýýð ìýäýýëýë, õîëáîîíû òåõíîëîãèéí ¿éë÷èëãýýíä õàìðóóëæ, ìýäýýëýëæ¿¿ëýõ, íýýëòòýé çàñàãëàëûã õºãæ¿¿ëýõ, ìýäýýëëèéí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîã÷äûí ýðõèéã õàíãàõ, ýëäýâ ãýìò õàëäëàãààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, èëð¿¿ëýõ, ìºðäºí áàéöààõ, ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæèéã áàòàëãààæóóëàõ, íóóöëàõ ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûã áèé áîëãîõ ýðõ ç¿éí øààðäëàãà áèé áîëîîä áàéíà.

1.2. Ïðàêòèê øààðäëàãà

Äýëõèéí óëñóóäàä óëàì á¿ð îëøèð÷ áàéãàà ìýäýýëëèéí îð÷èí äàõü òàãíàí òóðøèõ, õîðëîí ñ¿éòãýõ ¿çýãäýë, ãýìò õýðã¿¿ä, ãýìò õàëäëàãûí àþóë ìýäýýëëèéí íóóöëàëûã íýìýãä¿¿ëýõ, ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæ, á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàíãàõ øààðäëàãûã áèé áîëãîæýý. Ìîíãîë óëñàä ìýäýýëýë, õîëáîîíû òåõíîëîãè ìàø õóðäòàé õºãæèæ, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, ò¿¿íèé õýðýãëýýòýé õîëáîãäñîí ¿éë àæèëëàãàà ºäðººñ ºäºðò ºðãºæèí òýëæ, èðãýí, õóóëèéí ýòãýýä, òºð, çàñãèéí á¿õ øàòíû áàéãóóëëàãûã õàìðàí, òýäíèé õîîðîíäûí ìýäýýëëèéí õàðèëöàà óëàì á¿ð íàðèéí òºâºãòýé áîëæ áàéãààòàé õîëáîãäîí ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí ýñðýã ãýìò õàëäëàãóóä ÷ ãàçàð àâ÷ áàéíà.

Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàëä þóã õàìààðóóëàí îéëãîõ òàëààð õóóëèéí òîäîðõîé çààëò áàéõã¿é áàéãàà íü ìýäýýëëèéí íóóöëàëûã õàíãàõ, ìýäýýëëèéã õ¿ðòýýìæòýé áîëãîõ, ìýäýýëëèéí íýãäìýë áàéäëûã õàíãàõ, ººðººð õýëáýë ýëäýâ ãýìò õàëäëàãààñ õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ áîëîìæã¿é áàéäàëä õ¿ðãýæ áàéãàà áºãººä ýíý íü  ìýäýýëëèéí õàðèëöààíä îðîëöîã÷èä áîëîí òºð, ¿íäýñíèé ýðõ àøãèéã õîõèðîîõ  ñºðºã ¿ð äàãàâàð áèé áîëãîõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà.

Ãàäààäûí óëñ îðíóóäûí òóðøëàãààñ õàðàõàä ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí ÷èãëýëýýð íèëýýä íàðèéâ÷èëñýí õóóëü ýðõ ç¿éí àêòóóäûã áîëîâñðóóëàí ìºðäºæ áàéíà. Òóõàéëáàë ÀÍÓ-ûí õóóëèóäûí ýìõòãýëä ìýäýýëëèéã íóóöëàõ, õ¿ðòýýìæòýé áîëãîõ, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí ýñðýã ãýìò õýðã¿¿äýä ÿë øèéòãýë îíîîõ, èéì òºðëèéí ãýìò õýðã¿¿äèéã ìºðäºí áàéöààõ àæèëëàãààã çîõèöóóëàõ òóõàé äýëãýðýíã¿é 68 çààëò áàéäàã. Îëîí óëñûí áîëîí ¿íäýñòíèé õýìæýýíä Êîìïüþòåð, êîìïüþòåðèéí ìýäýýëëèéã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü, Êîìïüþòåðèéí ãýìò õýðãèéí òóõàé õóóëü, Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí òóõàé õóóëü, ¿çýë áàðèìòëàë, Êèáåð ãýìò õýðãèéí òóõàé õóóëü, Ìýäýýëëèéã õàìãààëàõ õóóëü, Õóâèéí ìýäýýëëèéã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü, Ìýäýýëëèéí ÷ºëººò áàéäëûí òóõàé õóóëü,  Êîìïüþòåðèéí ïðîãðàìììûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü, Ìýäýýëýë, ìýäýýëýëæ¿¿-ëýëò, ìýäýýëëèéí õàìãààëàëòûí òóõàé õóóëü, ßïîí, Ýíýòõýã óëñàä Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí òóõàé åðºíõèé õóóëèàð ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí ýñðýã ãýìò õýðã¿¿äèéã çîõèöóóëñàí áàéäàã. Y¿íèé çýðýãöýý ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè àñàð õóðäàöòàé õºãæèæ áóé ºíºº ¿åä ºíäºð õºãæèëòýé äýýðõ óëñ îðíóóä ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí ñàëáàð õóóëèóäàà íýãòãýæ íýã åðºíõèé õóóëü áîëãîõ ÷èãëýëèéã áàðüæ áàéíà.

Õî¸ð. Õóóëèéí òºñëèéí åðºíõèé á¿òýö,
çîõèöóóëàõ õàðèëöàà, õàìðàõ õ¿ðýý

Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí òóõàé õóóëèàð íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí á¿õ õ¿ðýýíä  ìýäýýëëèéí íýãäìýë áàéäàë, õ¿ðòýýìæ, íóóöëàëûã õàíãàõ, ¿¿íèé òóëä òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí ýäëýõ á¿ðýí ýðõ, ìýäýýëëèéí íýãäìýë áàéäàë, õ¿ðòýýìæ, íóóöëàëûã õàíãàõ òàëààð òºðººñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýý, òýäãýýðèéã õàíãàõòàé õîëáîãäñîí íèéòëýã õàðèëöààã çîõèöóóëíà.

2.1. Õóóëèéí òºñºë íü 7 á¿ëýã, 28 ç¿éëòýé, äàðààõü åðºíõèé á¿òýöòýé áàéíà.

2.1.1. Íèéòëýã ¿íäýñëýë

Ýíý á¿ëýãò õóóëèéí çîðèëò, ìýäýýëëèéí.àþóëã¿é áàéäëûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ, õóóëèéí íýð òîìú¸î, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿íäñýí çàð÷èì, çàð÷èì, íóóöàä õàìààðóóëàõûã õîðèãëîõ ìýäýýëëèéí òºðºë çýðãèéã òóñãàíà.

2.1.2. Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ áàéãóóëëàãóóäûí òîãòîëöîî

Ýíý á¿ëýãò ìýäýýëëèéí àâóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ áàéãóóëëàãûí òîãòîëöîî, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ òàëààð ÓÈÕ-ûí, Åðºíõèéëºã÷èéí, Çàñãèéí Ãàçðûí, á¿õ øàòíû çàñàã äàðãà íàðûí ýäëýõ á¿ðýí ýðõèéã òóñãàæ ºãíº.

2.1.3. Ìýäýýëëèéí íóóöëàë

Ýíý á¿ëýãò ìýäýýëëèéí íóóöëàõ, íóóöûã õàìãààëàõ, àøèãëàõ õ¿ðýýã íü õÿçãààðëàñàí ìýäýýëýë, àøèãëàõ õ¿ðýýã íü õÿçãààðëàõ, íóóöëàëä àâàõ æóðàì, íóóöëàëààñ ÷ºëººëºõ àñóóäëûã òóñãàíà.

2.1.4. Ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæ

Ýíý á¿ëýãò Ìýäýýëëèéí àæèëëàãààíä îðîëöîã÷äûí ýðõ, ýðõ ÷ºëººã õàíãàõàä ÷èãëýãäñýí òºðèéí ¿éë àæèëëàãàà, ìýäýýëëèéí íººöºä õàíäàõ ýðõ, ìýäýýëëèéí àæèëëàãààíä îðîëöîã÷äûí ýðõ, ýðõ ÷ºëººã õÿçãààðëàõ, èðãýä áàéãóóëëàãààñ ìýäýýëëèéí íººöºä áàéãàà ººðèéíõºº òóõàé ìýäýýëýëä õàíäàõ ýðõèéí áàòàëãàà, ìýäýýëëèéí íººö ºì÷ëºã÷, ýçýìøèã÷èéí ¿¿ðýã çýðãèéã òóñãàñàí áîëíî.

2.1.5. Ìýäýýëëèéí íýãäìýë áàéäàë, õàìãààëàëò

Ýíý á¿ëýãò ìýäýýëëèéí íººöèéã õóðèìòëóóëàõ, õàìãààëàõ òàëààð òºðèéí ¿éë àæèëëàãàà, ìýäýýëëèéí õàìãààëàëò, ìýäýýëëèéí õ¿ðýýí äýõ òåõíîëîãèéí õàðààò áàéäëûã äàâæ ãàðàõ çîõèöóóëàëòûã òóñãàíà.

2.1.6. Çóðãàà, äîëîîäóãààð á¿ëýãò ÌÀÁ’ûã õàíãàõ ¿éë àæèëëàãààíû ñàíõ¿¿æèëò, ìàðãààí øèéäâýðëýõ æóðàì, õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èã÷äºä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãûí àñóóäëûã òóñãàñàí áîëíî.

Ãóðàâ. Õóóëèéí òºñºë áàòëàãäñàíû äàðàà ¿¿ñ÷ áîëîõ
íèéãýì, ýäèéí çàñàã, ýðõ ç¿éí ¿ð äàãàâàð, òýäãýýðèéã
øèéäâýðëýõ òàëààð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýýíèé
òàëààðõè ñàíàë

3.1. Äýëõèé íèéòèéí õýìæýýíä ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí ýñðýã ãýìò õýðãýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, èëð¿¿ëýõ, ìºðäºí áàéöààõ, õÿíàí øèéäâýðëýõ íü ìàø ÷óõàë àñóóäàë áîëæ áàéíà. Ýíý õàíäëàãà ìàíàé óëñûí õóâüä ÷ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áîëæ, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ýðõ ç¿é, ýäèéí çàñàã, çîõèîí áàéãóóëàëò, òåõíèê òåõíîëîãèéí èæ á¿ðýí àðãà õýìæýý àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãà áèé áîëëîî. Ýíý óòãààð þóíû ºìíº õóóëèéí òºñºëä çààñíû äàãóó á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòûí ººð÷ëºëò õèéõ, òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæ, ïðîãðàìì õàíãàìæ õóäàëäàí àâàõ, ¿éëäâýðëýõ, õ¿íèé íººö á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áîëîõ áºãººä èíãýõäýý òºñ⺺ñ íýìýëò çàðäàë àëü áîëîõ ãàðãàëã¿éãýýð îäîîãèéí áàéãàà îðîí òîî, öàëèíãèéí ôîíäûã áàðèìæààëàí òºðèéí áàéãóóëëàãóóäàä àæèëëàæ áàéãàà ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷íèé õ¿÷èéã íýãòãýõ, çàðèì íàðèéí ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷íèéã (öàãäàà, òàãíóóëûí áàéãóóëëàãûí òºëººëºã÷, ìºðäºí áàéöààã÷, êðèìèíàëèñòèêèéí øèíæýý÷, òóñãàé ìýðãýæëèéí øèíæýý÷, çºâëºõ ã.ì) äîòîîääîî áýëòãýõ, äàõèí ìýðãýø¿¿ëýõ, ºíäºð ¿íýòýé, öîîðõîé èõòýé WINDOWS ¿éëäëèéí ñèñòåìýýñ àëü áîëîõ òàòãàëçàæ (ÿëàíãóÿà òºðèéí áàéãóóëëàãóóä) öîîðõîé áàãàòàé, õÿìä ºðòºãòýé LINUX ¿éëäëèéí ñèñòåìèéã õýðýãëýõ, äîòîîäûí ïðîãðàìì õàíãàìæèéí çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëæ, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, ìýäýýëëèéí àâóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ îäîîãèéí òîãòîëöîîã ºðãºòãºõ áóñ ÷àíàðæóóëàõ çàìààð øèéäâýðë¿¿ëýõ ñàíàëòàé áàéíà.

 Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí òóõàé õóóëèéí õýðýãæèëòòýé õîëáîãäîí ãàðàõ çàðèì øààðäëàãàòàé çàðäëûã óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áàéõààð òºñºëä òóñãàâ.

Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõòàé õîëáîãäîí òºðººñ ãàðàõ çàðäëûã òóñãàéëàí áîëîâñðóóëæ, Çàñãèéí ãàçðûí ñòðàòåãè, áîäëîãî, òºñëèéí õ¿ðýýíä æè÷ øèéäâýðëýæ áàéõ íü ç¿éòýé ãýñýí ñàíàëòàé áàéíà. ¯¿íòýé õàìò íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí ¿ð äàãàâàðûí òîîöîî, ñàíàëûã áîëîâñðóóëæ, ¿ð àøãèéã íü òîîöîæ áàéõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó.

3.2. Õóóëèéí òºñºëä õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðãèéã Ìîíãîë Óëñûí Yíäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí çºâëºë õàðèóöàõààð òóñãàñàí áîëíî.

ĺðºâ. Õóóëèéí òºñºë íü áóñàä õóóëèóäòàé õýðõýí
óÿëäàõ, ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð öààøèä øèíýýð
áîëîâñðóóëàõ áóþó íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ, õ¿÷èíã¿é
áîëãîõ õóóëèéí òàëààðõè ñàíàë

Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí òóõàé õóóëèéí òºñºë íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü áîëîí îäîî Ìîíãîë Óëñàä õ¿÷èí òºãºëäºð ìºðäºãäºæ áàéãàà õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæòîé íèéöýæ áàéãàà. Õóóëèéí òºñºë áàòëàãäàæ, õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ òîõèîëäîëä ¿¿íòýé õîëáîãäîí .    .    . õóóëèéí .    .   . çààëòàä ººð÷ëºëò îðíî. Y¿íä:

1.

2.

3.

4.

5.

6.  .  .